راهنمای تغذیه مناسب در پوکی استخوان
* کلسیم و ویتامین دی از مهم ترین مواد موجود در بدن می باشند .
برای داشتن استخوانهای قوی باید کلسیم و ویتامین دی کافی در بدن وجود داشته باشد . به غیر از این ، مواد فوق را برای سلامت قلب ، ماهیچه ها ، اعصاب و برای این که خونریزی از زخمهایمان بند بیاید نیاز دارید ، البته ما روزانه مقداری از کلسیم بدنمان را از راه مواد دفعی بدن مثل عرق ، ادرار و مدفوع ، پوسته هایی که به طور طبیعی از پوستمان می ریزد ، ناخنها و موهایمان ،از دست می دهیم . بنابراین مخصوصاً برای جلوگیری از پوکی استخوان باید در مواد غذایی که مصرف می کنیم ، کلسیم کافی وجود داشته باشد ( پروتئین ، منیزیوم ، روی ، ویتامین آ و ویتامین ث همه برای سلامت استخوان ضروری اند )
میزان کلسیم مورد نیاز افراد :
· از ۱۱تا ۲۴ سالگی 1200-500 میلی گرم
· از ۲۵ تا ۴۹ سالگی ( شامل زنان غیر یائسه ۱۰۰۰ میلی گرم )
· از ۵۰ تا ۶۴ سالگی ( شامل زنان یائسه ۱۵۰۰ - ۱۰۰۰ میلی گرم )
· در بعد از ۶۵ سالگی ۱۵۰۰ میلی گرم
· زنان باردار یا شیرده ۱۵۰۰ - ۱۲۰۰ میلی گرم
بهترین راه به دست آوردن کلسیم ، خوردن غذاهای پرکلسیم است مانند :
· لبنیات : شیر ، پنیر و ماست ( انواع کم چربی را انتخاب کنید و نگران نباشید که کلسیم کمتری را به دست می آورید ، زیرا کلسیم این غذاها همراه چربی آنها نیست ). اگر نمی توانید شیر را تحمل کنید ، ماست و پنیر جایگزینهای خوبی هستند .
· ماهیهای نرم استخوان : نظیر ماهی آزاد ، ساردین ، کیلکا
· سبزی های تازه
· خشکبار
· حبوبات
· سویا
بدانید که اگر کسی در نیمه اول زندگی ، کلسیم ، خوب مصرف نکند ، به سختی می تواند آنرا در نیمه دوم زندگی جبران کند .
اگر بخواهیم به شما با توجه به سنتان توصیه کنیم لازم است بگوییم :
* ۱۰ تا ۲۰ سالگی
بانک استخوانتان را با ذخیره ی کلسیم سرشار کنید . به نظر می رسد استخوانهای نوجوانان برای جذب کلسیم ساخته شده است . استخوانهای نوجوانها برای آن است که کلسیم را جذب کنند و از آن استفاده کنند . در استخوانها ، ابتدا داربستهایی از پروتئین به طور میکروسکوپی ساخته می شود و بعد این داربستها به وسیله کلسیم ، پر و انباشته می شود . بدین ترتیب استخوانهای متراکم ما ساخته می شود . در این سال ها برای ساختن استخوانهای قوی به حداقل ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارید . سعی کنید به جای انواع و اقسام نوشابه ها ، ( روزانه ۳ لیوان ) شیر بنوشید . همچنین از منابع دیگری که کلسیم دارند مثل ماست ، پنیر ، سبزی ها با برگ سبز تیره زیاد مصرف کنید . دوشیزه ها باید بدانند که داشتن قاعدگی های منظم برای جلوگیری از پوکی استخوان مهم است . اگر شما ۱۶ ساله اید و هنوز قاعده نشده اید یا قاعدگی شما نامنظم است به پزشک مراجعه کنید .
* ۲۰ تا ۳۵ سالگی
گرچه در این سالها به راحتی استخوان ساخته نمی شود ، ولی استخوانهای شما در همین سن به حداکثر قدرت خود خواهند رسید . مهم است که در این سالها ورزش کنید و دریافت کلسیم کافی داشته باشید . شما تقریباً روزانه به ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارید . شرکت در ورزشهایی که در آن ها پاهایتان وزن شما را تحمل می کنند شما را در ساختن استخوانهای محکمتر کمک می کند .
* ۳۵ تا ۵۰ سالگی
ممکن است به تدریج شروع به از دست دادن استخوانهایتان کرده باشید . در چنین مرحله ای از زندگی دریافت مقدار کلسیم کافی ( ۱۰۰۰ میلی گرم ) و ورزش برای در حداقل نگه داشتن سطح کاهش قدرت استخوان ضروری است . بیشتر زنان در ۵۵-۴۲ سالگی یائسه می شوند . اگر قبل از این سنین قاعدگی شما نامنظم شده یا علائمی از یائسگی دارید ، در رابطه با پوکی استخوان نیز با پزشکتان مشورت کنید . در ضمن شاید لازم باشد در مورد روشهای سنجش تراکم استخوان که مقدار پوکی آن را نشان می دهند ، از پزشکتان سئوال کنید .
* بالای ۵۰ سال :
زنانی که وارد مرحله ی یائسگی شده اند ، ممکن است سالانه ۱ تا ۶ قسمت از صد قسمت قدرت استخوانشان را از دست بدهند . از پزشکتان سئوال کنید ؛
· آیا برای جلوگیری از پوکی استخوان و کمتر شدن بیماری نیاز به دارو دارید یا نه ؟
· چه نوع داروهایی برای شما می تواند مناسب باشد ؟
دریافت مقدار کلسیم کافی و ورزش هنوز مهم اند . شما باید حداقل ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم دریافت کنید . باید سعی کنید به اندازه ی کافی در معرض نور آفتاب باشید تا ویتامین دی لازم را دریافت کنید . حداقل ۲۰ دقیقه در روز و سه بار در هفته پیاده روی داشته باشید . بعضی افراد به داروهای دارای کلسیم نیاز دارند که در این باره می توانید با پزشکتان مشورت کنید .
ویتامین دی
چرا ما به ویتامین دی نیاز داریم ؟ ویتامین دی در برابر جذب کلسیم مثل کلید دری قفل شده اثر می کند . ویتامین دی مثل کلیدی است که در قفل شده ی روده ها را به طرف جریان خون باز می کند و اجازه می دهد کلسیم جذب شده از مواد خوراکی ، از روده ها وارد جریان خون شده به وسیله ی آن به جاهای لازم مثل استخوانها برسد . ویتامین دی همچنین روی کلیه ها اثر می کند و مانع دفع کلسیم از راه ادرار می شود . ویتامین دی در پوست بر اثر تابش آفتاب ساخته می شود . میزان ویتامین دی ساخته شده در پوست ، در اوقات مختلف روز ، فصول مختلف ، نواحی مختلف دنیا و نوع رنگ پوست فرد فرق می کند . معمولاً اگر صورت و دستها ، روزانه ۱۵ دقیقه در مقابل نور آفتاب قرار بگیرند ( به شرطی که کرم ضد آفتاب روی پوست نباشد ) ویتامین دی لازم برای بدن فراهم می شود . نور آفتاب باید مستقیم به پوست بتابد . شیشه پنجره ها و لباسها و آلودگی هوا مانع از اثر نور آفتاب برای ساختن ویتامین دی می شوند . هر چه پوست بدن روشنتر باشد ویتامین دی بیشتری ساخته می شود . بعضی از غذاها که ویتامین دی زیادی دارند عبارتند از زرده تخم مرغ ، ماهی های روغن دار ، ماهیهای آب شور ، جگر و غلات طبیعی . در زمستانها وقتی فرد نتواند از خانه خارج شود و در معرض نور آفتاب قرار بگیرد ، ویتامین دی کمتری در بدن ساخته می شود . همچنین با افزایش سن ، توانایی پوست برای ساختن ویتامین دی کاهش می یابد . بنابراین شاید افراد مسن نیاز داشته باشند که از دارو برای به دست آوردن ویتامین دی استفاده کنند . در این باره با پزشکتان مشورت کنید .
با توجه به مطالب بالا ، رژیم غذایی متعادل و متنوع که کلسیم و ویتامین دی لازم را به بدن شما برساند می تواند با برنامه غذایی که در ادامه خواهد آمد تامین شود .
چربی و روغنها
استفاده روزانه از ۲ قاشق مرباخوری ( ۱۰ گرم ) روغن گیاهی ،( آفتابگران ، ذرت ، زیتون ، کنگر و دانه ی شلغم ) که گرم نشده باشد ( روغنی که در سالاد استفاده می شود ) . البته روغنها باید کیفیتی مناسب داشته باشند . برای آماده سازی غذا بیش از ۲ قاشق مرباخوری روغن آشپزی ( روغن زیتون یا روغن بادام زمینی ) استفاده نکنید . روزانه بیش از ۲ قاشق مرباخوری کره یا مارگارین روی نان صبحانه خود نمالید . روزانه بیش از یک وعده غذای چرب و خیلی سرخ شده مثل سیب زمینی سرخ شده ، سوسیس ، سسها ، کیکها و شکلاتها مصرف نکنید .
گوشت ، ماهی ، تخم مرغ :
سعی کنید درهفته ۴-۲ بار ، قطعه ای گوشت در غذایتان باشد ( هر قطعه گوشت معادل ۱۲۰-۸۰ گرم است ) . بیشتر از آن لازم نیست و کمترش هم ایرادی ندارد . از امعا و احشای حیوانات ( دل ، جگر ، قلوه ، سیرابی و کله پاچه ) بیش از یکبار در ماه ( ۱۲۰ -۸۰ گرم ) استفاده نکنید . کمتر از آن ایرادی ندارد .
استفاده از ۲-۱ قسمت ماهی در هفته را در برنامه ی غذایی تان بگنجانید ( در هر قسمت ۱۲۰-۱۰۰ گرم ) در هفته ۳-۱ عدد تخم مرغ بخورید چنان که می دانید تخم مرغ در خیلی از مواد غذایی مثل کیکها ، نان شیرینی ها ، کرمها و سسها وجود دارد .
شیرینی ها
شیرینی ها را به مقدار متعادل مصرف کنید .
خیلی از آنها در خود چربی دارند . چنانچه بعد از غذا از ، دسر استفاده می کنید ، تکه ای کوچک بخورید . از دسرهایی استفاده کنید که منبع خوب کلسیم اند مثل شیر یا ماست .
حبوبات
سعی کنید درهفته ۲-۱ وعده عدس ، نخود و لوبیا قرمز بخورید . یک وعده حبوبات به اندازه ی ۱۲۰-۱۰۰ گرم است .
ترکیبات غلات و سیب زمینی :
روازنه حداقل سه وعده از ترکیباتی بخورید که قند طبیعی زیادی دارند . نان ، سیب زمینی ، برنج ، غلات و ماکارونی غذاهایی هستند که قند طبیعی زیادی دارند . این که روزانه چه مقدار از آنها استفاده کنید ، بسته به فعالیت بدنی روزانه ی شما دارد .
شیر و فرآورده های آن :
نوجوانان و بزرگسالان تا ۲۴ سال و زنان شیرده باید ۴-۳ وعده ( هر وعده معادل یک لیوان ) در روز شیر بخورند . اگر شیر را تحمل نمی کنید ، ماست و پنیر جایگزین های خوبی اند . پیاله ای ماست و دو قطعه پنیر ( اندازه دو قوطی کبریت ) تقریباً معادل یک لیوان شیر ، کلسیم دارند .
میوه ها :
اگر یک عدد سیب ، یک عدد موز ، یک بشقاب از میوه هایی مانند توت یا انگور را یک وعده میوه حساب کنیم باید روزانه ۳-۲ وعده میوه مصرف کرد . میوه های خام بهترند.
سبزی ها
یک وعده از سبزی ها ، به اندازه ی ۱۰۰ گرم سبزی خام یا ۲۰۰-۱۵۰ گرم سبزی پخته ،۵۰ گرم کاهو یا ۱۰۰ گرم سالاد مخلوط است . سعی کنید روزانه ۴-۳ وعده سبزی بخورید و حداقل یکی از این وعده ها به صورت خام باشد .
نوشیدنی ها :
روزانه حداقل حدود ۵/۱ لیتر مایعات بنوشید ( ۷-۶ لیوان ) . ترجیحاًُ از نوشابه های غیرشیرین استفاده کنید . قهوه ، چای ، چای سیاه و نوشابه های کولا را خیلی نخورید . آب معدنی چنانچه از کلسیم غنی باشد نوشابه ی خوبی است.
به طور خلاصه :
۱ - روزانه 4-3 قسمت شیر یا فراورده های آن را بخورید .
۲ - گوشت زیاد نخورید .
۳ - هرگز الکل مصرف نکنید . ( الکل دفع کلسیم را از بدن زیاد می کند )
۴ - نمک ، زیاد مصرف نکنید .
در ایران تحقیقات نشان داده است که مردم معمولاً روزانه کمتر از ۸۰۰ میلی گرم کلسیم مصرف میکنند . دخترها حتی کمتر از پسرها کلسیم مصرف می کنند . پس حتماً به مصرف کلسیم و ویتامین دی در غذایتان دقت کنید . اگر خانمی یائسه اید و برای درمان پوکی استخوان ، از داروی خاصی استفاده می کنید ، بدانید که اگر کلسیم کافی نخورید ، این داروها هیچ فایده ای ندارند ، زیرا ماده ی اصلی در بدنتان وجود ندارد که این داروها کمک کنند که استخوان با آن ساخته شود یا از تخریب استخوان جلوگیری کنند .
